Ulgener

-Prof.Dr.M.Fehmi Ülgener

Bimco’nun en çok kullanılan formlarından olan SHIPMAN gemi yönetimi standart sözleşmesi Mart ayında Hamburg şehrinde yapılan dokümantasyon komitesi toplantısında kabul edilerek dünya denizciliğinin kullanımına sunuldu. Bundan evvelki sürümü 2009 tarihli olan söz konusu form, diğer BIMCO formlarında uygulandığı şekilde bir alt komisyon tayin edilerek hem uygulamada karşılaşılan yeniliklere uyum sağlamak, hem de arada geçen sürede mahkeme kararları neticesinde ortaya çıkan sakıncaları gidermek amacı ile gözden geçirilerek son halini aldı.

Tahmin edileceği üzere, yeni formda yapılan önemli değişiklikler daha çok günümüzde denizcilikte ağırlıklı olarak gündem alan konulara yöneliktir. Çevre kirliliğinin engellenmesi konusunda emisyon hacimlerinin düzenlenmesine yönelik hususlar, önemini her geçen gün artırmakta olan yaptırımlar ve bunların ticaret hayatı üzerindeki etkileri konusu ve siber güvenlik klozları bu bakımdan yeni formda dikkati çeken hususların başında gelmektedirler.

SHIPMAN 24 formunda getirilen yeniliklerden bir diğeri de yöneten’in kendine bağlı şirketleri de ilgili sözleşmenin icra edilmesinde kullanma imkanına kavuşmasıdır.

Yeni form SHIPMAN eski formlarındaki düzeni korumakta, her zamanki gibi ticari yönetim, personel yönetimi ve teknik yönetim ile sigorta konularını kapsamakta, 8.klozunda yönetenin, 9.klozda ise donatanın yükümlülüklerini tayin etmektedir.

SHIPMAN 24 formunun ilk önemli değişikliği 3.Bölüm 10.maddesinde bulunmaktadır. “Emission Trading Scheme Allowances” isimli bu kloz, yukarıda da bahsedildiği üzere, doğrudan doğruya son yıllarda ön planda yer alan emisyon hacimlerinin düzenlenmesine ilişkin hususlara yöneliktir.Bu kloz özetle aşağıdaki hususları düzenlemektedir:

"Emisyon limiti" bir geminin Emisyon ile ilgili mevzuat tarafından belirlenen / izin verilen / sınırlanan limitlerde yapılabilecek en yüksek sera gazı salınım miktarını gösterir.

“Responsible entity” anlamındaki sorumlu taraf, kanun ya da düzen gereği gemi için uygulanacak emisyon mevzuatı tarafından uygunluğu sağlamakla yükümlü olan taraftır.

Sorumlu taraf donatan ise, masrafları kendine ait olmak üzere, bu sözleşme süresince gemi için geçerli olan emisyon planına uyacak veya uyulmasını sağlayacaktır. Bunun yanında yöneten, donatana emisyon verilerini zamanında veya taraflar arasında kararlaştırılacak düzenli aralıklarla sağlayacaktır. Bu tür emisyon verileri, uygun olduğu durumlarda, akredite bir doğrulayıcı tarafından doğrulanacak ve donatan tarafından talep edilmesi halinde, masrafları donatana ait olmak üzere, kendileri tarafından onaylanan bağımsız bir tarafça denetlenecektir.

Sorumlu taraf yöneten ise kendisi gerekli emisyon limitinin hesaplanması ile birlikte Emisyon Verilerini donatana verecek, Emisyon Verilerini, Gemiye uygulanan emisyon Plan(lar)ına uygun olarak izleyecek ve idare makamına raporlayacak, donatana her ay, bir sonraki ay için geminin emisyon sarfına ilişkin tahminlerini hazırlayacak ve yazılı olarak sunacak, sözleşmenin feshinden en geç on dört gün önce geminin son ayı veya bir kısmı için ödenmesi gereken emisyon izinlerine ilişkin tahminlerini yazılı olarak hazırlayacak ve donatana sunacaktır.

Her iki formda da dördüncü bölüm sigorta ile finansal konulara ayrılmıştır. Aynı şekilde beşinci bölümde de hukuki konular, genel hususlar ve sözleşmenin devam süresi düzenlenmektedir.

Beşinci bölümün 17.klozunda SHIPMAN 2009 formu 16.klozunda olduğu gibi yönetenin işbu sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerini bir alt sözleşme yapmak sureti ile başka bir tüzel kişiye devretmesi, donatanın muvafakatına bırakılmakla birlikte, yukarıda da belirtilmiş olduğumuz üzere, bu konuda önemli bir istisna getirilmekte ve yönetenin kendine bağlı olan şirketleri (“managers affiliates”) donatanın muvafakatı haricinde bırakılmaktadır.

Yine aynı bölümde yer alan mücbir sebep klozunda ise bazı ufak değişiklikler bulunmaktadır; örneğin arada geçirilen Covid tecrübesi ile epidemi yanına pandemi ifadesi de eklenmiştir. Bunun yanında yeni formda nükleer, kimyasal ve biolojik kirlenme de kloz dahilinde yer almaktadır.

SHIPMAN 24 “responsibilities” adlı maddenin “b” bendinde yönetenin donatana karşı sorumluluğu düzenlenmektedir. Bu maddede evvelki forma göre önemli bir değişiklik bulunmamaktadır; yöneten yine kusur, ağır kusur ya da kasden verilen zararlar bakımından sorumluluğu üstlenmekte ve bu yönetim ücretinin (“management fee”) hiçbir zaman 10 katını aşamamaktadır.

Bu bölümde yer alan “Indemnity” ile “Himalaya” klozlarında ise her iki form arasında herhangi bir fark gözlemlenmemiştir.

SHIPMAN 24 formunun 21. maddesinde ise yönetenin dijital bilgi platformu üzerinden donatana gemi ile ilgili bilgi akışında bulunacağı düzenlenmektedir. Bu, SHIPMAN 2009 formunda bulunmamaktadır.

İncelenen formun 25.maddesinde deniz iş hukuku bakımından MLC’ye atıfta bulunan ve buna paralelde düzenleme yapan bir kloz yer almaktadır.

Formun 26.maddesinde ise “Personal data protection” konusu yer almakta ve sözleşmenin her iki tarafının yükümlülüklerini göstermektedir.

27.madde de ise son yıllardaki gelişmeler paralelinde siber güvenlik konusuna ilişkin tarafların üzerine düşen hususları gösteren bir düzen bulunmaktadır.

28.madde ise yaptırım klozunu içermektedir. Bu kloz BIMCO 22 Yaptırım Klozu paralelinde ancak sadece ilgili hususların yer aldığı (dolayısıyla daha kısa) olarak kaleme alınmıştır.

SHIPMAN 24 Kloz 29 ise “anti corruption” konusunu düzenlemektedir.

Yukarıda kısaca bahsedilen 25.,26.,27.,28. ve 29.klozlar SHIPMAN 2009 formunda bulunmamaktadırlar.

Her iki form bakımından “termination” klozu hemen hemen aynı olmakla beraber, aralarında birtakım (ayrıntıda) farklar tespit edilmiştir. Konuyla ilgi okuyucuların sözkonusu klozları gözden geçirmelerini tavsiye ederiz.

SHIPMAN 2009 taraflar arasında çıkacak uyuşmazlıklar bakımından “Bimco Dispute Resolution Clause” adlı klozu barındırmakta iken bu konuda SHIPMAN 24 formunda “Bimco Law and Arbitration Clause 2020” ve bunun hemen ardındaki “Bimco Mediation/ Alternative Dispute Resolution Clause 2021” adlı klozlar bulunmaktadır.

SHIPMAN 24 kapanış bölümünde, diğer formdan farklı olarak “waiver”, “warranty of authority” ile Bimco Electronic Signature Clause 2021” klozlarını içermektedir.