Ulgener

Av. T. Duygu Yazıcı

LLMC 1976 Konvansiyonu uyarınca sorumluluğu sınırlandırma hakkı, donatanlar tarafından risk yönetimi konusunda uzun süredir önemli bir kriter olarak değerlendirilmektedir. Cape Bari davasında olduğu üzere, standart formda, küçük harflerle yazılmış ve kaptana imzalatılmış bir belgenin donatanın sorumluluğunu sınırlandırma hakkından feragati olarak yorumlanabilmesi riski şüphesiz donatanlar için endişe vericidir. İncelenen bu kararda, kaptanın donatan adına sorumluluğu sınırlandırma hakkından feragat edip edemeyeceği ve bunun koşulları irdelenmektedir.

Olay

25 Mayıs 2012'de Cape Bari isimli tanker Freeport, Grand Bahama'da Bahamas Oil Refining Company International’a (BORCO) ait bir deniz iskelesine çarpmıştır. Kazanın neden olduğu hasar sebebiyle BORCO, 22 milyon ABD Doları artı faizlerin tahsili amacıyla Cape Bari Donatanı Tankschiffahrts GmbH & Co KG (“Donatan”) aleyhine hukuki süreç başlatmıştır.

Bu dava sırasında Cape Bari Donatanı, 1976 LLMC Konvansiyonuna (ve buna uygun olarak düzenlenen 1989 Bahama Deniz Ticareti Kanununa) uygun olarak sorumluluğunun geminin tonajı uyarınca 11.012.433 Özel Çekme Hakkı (o tarih itibariyle yaklaşık 16.9 Milyon ABD Doları) ile sınırlı olduğunu ileri sürmüştür.

Bunun karşılığında BORCO ise, Cape Bari Kaptanının yanaşma operasyonundan önce "Kullanım Koşulları" başlıklı bir belge imzalaması nedeniyle Donatan’ın sorumluluğunu sınırlandırma hakkından feragat etmiş olduğunu iddia etmiştir.

Kaptanın imzalamış olduğu Kullanım Koşulları’nın 1, 4 ve 6. maddelerinde özetle; geminin güvenliği ve uygun şekilde seyrüseferinden kaptanın donatan adına sorumlu olduğu; terminal tesislerinde veya bir kısmında bir hasara sebep olunması halinde Donatan’ın BORCO’nun maruz kalacağı her türlü kayıp ve hasarın tümünü tazmin edeceği ve Kullanım Koşullarının Bahamalar Kanunlarına tabi olduğu hususları yer almaktadır.

9 Ağustos 2013 tarihinde Yerel Mahkeme, kaptanın imzalamış olduğu Kullanım Koşulları uyarınca Donatan’ın sorumluluğunu sınırlandırma hakkından feragat etmiş olduğuna hükmetmiştir.

Kararın temyizi üzerine Temyiz Mahkemesi (Court of Appeal) 22 Mayıs 2014 tarihinde Donatan’ın itirazlarını kabul ederek, LLMC 1976 Konvansiyonu uyarınca Donatan’ın sorumluluğunu sınırlandırma hakkından feragat etmesinin hukuken mümkün olmadığına karar vermiştir. BORCO’nun başvurusu üzerine uyuşmazlık Yüksek Mahkeme (Privy Council) önüne gelmiştir.

Yüksek Mahkeme Kararı

Yüksek Mahkeme uyuşmazlığın çözümü bakımından iki soruya verilecek cevabın önem taşıdığına karar vermiştir. Bunlardan birincisi; 1976 LLMC Konvansiyonu ve 1989 Bahama Deniz Ticareti Kanunu’na göre Donatan’ın sorumluluğunu sınırlandırma hakkından feragat etmesi mümkün müdür? Mahkeme, bir kişinin kendisi lehine tanınan bir haktan feragat etmesinin hukuken mümkün olduğunu değerlendirerek Donatan’ın sorumluluğunu sınırlandırma hakkından feragat etmesinin mümkün olduğu kanaatine varmıştır.

Mahkemenin ikinci sorusu ise Donatan’ın Kullanım Koşullarının imzalanması ile sorumluluğunu sınırlandırma hakkından gerçekten feragat edip etmediğidir.

Kaptan tarafından imzalanan Kullanım Koşullarında Donatan’ın BORCO’nun maruz kalacağı “her türlü kayıp ve hasarın tümünü” tazmin edeceği yazılıdır. Ancak Mahkemeye göre bu ifade genel bir tazminat hükmü ifadesidir ve söz konusu kayıp ve hasarın LLMC 1976 ile belirlenen sınırlar dahilinde tazmin edilmesini ifade etmesi de mümkündür. Zira Mahkeme, vazgeçilen hak ne kadar değerli ise feragat edilirken kullanılan dilin de bir o kadar net olması gerektiğini düşünmektedir. Ancak söz konusu Kullanım Koşullarında Donatan’ın sorumluluğunu sınırlandırma hakkından feragat ettiğine dair açık bir hüküm bulunmamaktadır. Dolayısıyla, Mahkeme kaptanın Kullanım Koşullarını imzalaması ile Donatan’ın sorumluluğunu sınırlandırma hakkından feragat etmiş sayılamayacağına hükmetmiştir.

Sonuç

Her ne kadar inceleme konusu olayda kaptanın imzalamış olduğu Kullanım Koşulları Donatan’ın sorumluluğunu sınırlandırma hakkından feragati için yeterli bulunmamışsa da görüldüğü üzere kaptanın donatan nam ve hesabına bu haktan feragati genel olarak mümkün sayılmaktadır. Bu sebeple, kaptanların bilhassa tazmin ve feragat hususlarını içeren belgeleri imzalamadan önce Donatan ile paylaşması ve onay alması elzemdir. Aksi takdirde, donatanın milletlerarası sözleşmeler veya yerel kanunlar uyarınca kendisine tanınan haklardan feragat etmiş sayılması ve büyük kayıplara maruz kalması mümkündür.