Ulgener
-Duygu Yazıcı
Bilindiği üzere, bir deniz alacağının varlığı halinde bu hakkın alacaklısı, hakkını teminat altına almak amacıyla gemi hakkında ihtiyati haciz (tutuklama) talebinde bulunabilir. Ancak bu talepte bulunurken alacaklının, Türk Ticaret Kanunu'nun (“TTK”) 1363. maddesi uyarınca 10.000 Özel Çekme Hakkı (“ÖÇH”) (Special Drawing Rights- SDR) tutarında bir teminat yatırması zorunludur.
Türk Hukuku’ndaki bazı düzenlemeler sebebiyle 10.000 ÖÇH’nin Türk Lirası olarak yatırılması gerekmektedir. 10.000 ÖÇH’nin Türk Lirası karşılığı ise başvuru tarihinde T.C. Merkez Bankası tarafından ilan edilen kur uyarınca belirlenmektedir. (10.000 ÖÇH Nisan 2025 itibariyle yaklaşık olarak 522.000 TL / 13.600 USD’ye denktir.) Buna göre hesaplanan teminat miktarının Türk Lirası karşılığının nakit olarak mahkeme tarafından gösterilen banka hesabına yatırılması alacaklıdan istenmektedir. Öyle ki söz konusu teminat yatırılmadığı takdirde mahkemeler alacaklının ihtiyati haciz talebini incelemeye dahi almamaktadır.
Yatırılan bu teminat, taraflar arasındaki uyuşmazlık sulh ile çözülene kadar veya uyuşmazlık hakkındaki yargılama süreci kesin bir mahkeme kararı ile sonuçlanana kadar mahkemenin belirlediği hesapta muhafaza edilmektedir. Dolayısıyla, uzun yargılama süreçleri göz önüne alındığında söz konusu teminatın yıllar içinde değer kaybetme riski bulunmaktadır. Her ne kadar değer kaybını önlemek amacıyla söz konusu teminatın vadeli bir hesaba yatırılması öngörülmüşse de Türk Lirası’nın mevcut durumu ve istikrar sorunu göz önüne alındığında değer kaybı kaçınılmaz olmaktadır. Bu durum gerek Türk alacaklıların gerekse bayrağı farketmeksizin herhangi bir gemiyi Türk Limanlarında bulunduğu sırada tutuklamak isteyen yabancı alacaklıların aleyhine olmaktadır. Zira alacaklıların (uyuşmazlık çözüldükten sonra) geri almaya hak kazandıkları teminat tutarının önemli derecede azalması ile karşılaşılmaktadır.
Oldukça istisnai de olsa bu konuda yapılan itiraz ve açıklamalar neticesinde bazı mahkemelerin teminat tutarının, alacağın kendi para birimi cinsinden yatırılmasına izin verildiği görülmüştür. Ancak bu durum istisna sayılacak kadar azdır ve genel uygulama teminatın Türk Lirası olarak yatırılması ve muhafaza edilmesidir.